Leesbare teksten zijn enorm belangrijk. Zeker voor online teksten. Online lezers willen snel door je copy gaan en er de belangrijkste zaken uithalen. Hoe moeilijk er een tekst verteert, hoe sneller lezers afhaken. Spijtig als je inhoud top is.
Maar ook teksten voor flyers, of direct mailing moet je zo leesbaar mogelijk schrijven.
Wanneer is tekst moeilijk leesbaar?
Iedereen heeft al teksten gelezen die moeilijk of saai aanvoelen. Je moet trager gaan lezen om in de tekst te blijven. Er zit weinig ritme in of de auteur gebruikt te moeilijke of vage woorden. Ook lange zinnen verplichten je om stukken tekst opnieuw door te nemen.
Maar hoe weet je of je tekst moeilijk leest? Zelf ben je niet altijd het beste ijkpunt. Het publiek waar je voor schrijft, bepaalt hoe makkelijk of moeilijk je tekst mag zijn. Want je schrijft niet op dezelfde manier voor schoolkinderen als voor wetenschappelijk onderzoekers.
Gelukkig bestaat er een eenvoudig hulpmiddel om je teksten snel te leesbaarder te maken: de Flesch test voor leesbaarheid.
Wat is de Flesch-Kincaid leesvaardigheidstest?
Bijna iedereen in ons taalgebied kan lezen. Maar er zit een groot verschil in hoe goed ze kunnen lezen. Of toch in hoe goed ze de gelezen teksten begrijpen. Dr. Rudolf Flesch zag dit ook en zocht een manier om te meten hoe makkelijk teksten leesbaar zijn.
Veel teksten die hij las (zeker juridische documenten) leken opzettelijk moeilijk geschreven. Lange zinnen, moeilijke woorden en onduidelijke zinsconstructies. Om de leesbaarheid op een objectieve manier te meten ontwikkelde hij een formule. (J.P. Kincaid voegde er later een score aan toe die toont welke graad van opleiding nodig is om die tekst te begrijpen. Daarom wordt de test vaak de Flesch-Kincaid leesvaardigheidstest genoemd).
Hoe werkt de Flesch leesbaarheidstest?
De score van een tekst wordt berekend op basis van twee gegevens:
- Het aantal woorden per zin
- Het aantal lettergrepen per woord
Het onderliggend idee is dat langere zinnen en langere woorden moeilijker te lezen zijn. Hoe moeilijker je tekst leest, hoe minder punten je krijgt. Simpel.
Korte zinnen met korte woorden scoren hoog. “De vos zit in het bos” is voor iedereen makkelijk leesbaar. Deze eenvoudige zin bevat maar 6 woorden van elk 1 lettergreep en scoort zo 116.
Wat met een zin van een overheidssite: “bedrijven die hun onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten uitbouwen of versterken, kunnen daarvoor subsidies krijgen via een onderzoeksproject”. Die krijgt een score van -31. De zin heeft 16 woorden met gemiddeld bijna 3 lettergrepen per woord. Iets moeilijker dus. Niet iedereen zal deze zin even vlot lezen en begrijpen. (Je kan dus negatieve scores krijgen. Marcel Proust slaagde er in om met een erg lange zin -515 te scoren in zijn klepper “À la recherche du temps perdu”).
De tekst die je nu leest heeft een score van ongeveer 69, wat voor de meeste volwassenen vlot leest. (Nog een bedenking: in het Nederlands schrijf je – net zoals Duits – woorden waar mogelijk aan elkaar. Zo krijg je vaak een minder goede score dan in een Engelstalige tekst. “Aansprakelijkheidswaardevaststellingsveranderingen”, iemand?)
Gelukkig heb je geen complexe zinnen nodig om complexe ideeën te verwoorden. Maar soms raak je er niet met enkel korte woorden en zinnen. De Flesh formule houdt daar gelukkig rekening mee. Als je je zinnen eenvoudig houdt, dan raak je al erg ver.
Moet ik dan alles versmurfen?
Maar leesbaarder schrijven is niet hetzelfde als domme teksten schrijven. Je moet oefenen op het eenvoudig omschrijven van dingen. Als het makkelijk kan, houd het dan ook makkelijk. Je doet er iedereen een plezier mee. Niet enkel opgroeiende jeugd en mensen van een anderstalige oorsprong. Ook mensen die een taal prima beheersen, lezen liever vlotte teksten.
Flesch Leesgemak en SEO
Leesbare teksten blijken ook beter te scoren in zoekmachines. Dat heeft meerdere redenen. Google meet het gedrag van surfers tot in detail. Bezoekers die langere tijd op je site blijven en een aantal teksten lezen omdat die goed geschreven zijn, zorgen voor een betere ranking.
De algoritmes van Google houden ook steeds meer rekening met (mobiel) zoeken via gesproken vragen. Dat zorgt voor veel eenvoudiger taalgebruik. Dit zal enkel nog toenemen. Goed leesbare teksten zullen dus zeker nog aan belang winnen.
Hoe test ik de Flesch leesbaarheid?
De formule is niet zo ingewikkeld, enkel een beetje onhandig:
Gelukkig hoef je dit niet te tellen en te berekenen. Je kan je ook een online tool gebruiken die het werk voor jou doet. De readability calculator op Online-Utility.org werkt erg snel en overzichtelijk. Ook Readability Checker van Readability Formulas geeft je snel een resultaat. Je krijgt er wat statistieken bij en toont je de moeilijke woorden in je tekst. Zo kan je makkelijk je tekst aanpassen.
Omdat de formule van Flesch vooral woorden en zinnen telt, werkt ze ook goed in het Nederlands.
Wil je weten wie jouw tekst vlot kan lezen? Vergelijk dan je Flesch-score met deze tabel:
Leesbaar schrijven: enkele tips
- Schrijf eerst je tekst zonder al te veel na te denken. Het helpt om te schrijven zoals je spreekt.
- Zoek te lange en ingewikkelde woorden en vervang ze door eenvoudige woorden.
- Kort waar mogelijk je zinnen in. Vaak kan je een zin in twee knippen. Schrijf actiever en vermijd lange tangconstructies.
- Lees je tekst hardop. Zo voel je goed aan of die eenvoudig genoeg is en een vlot ritme houdt.
De Flesh leesbaarheidstest lost natuurlijk niet alles op. Het blijft een formule die je een algemene leidraad wil geven. Als je spreekt over een abjecte apaat in de gremia, gebruik je niet zoveel lettergrepen. De vraag is wel hoeveel mensen dit vlot lezen én begrijpen.
Ook saaie herhalingen of arm taalgebruik haal je er niet uit met deze test. Goed schrijven is een kwestie van doen. Veel nalezen, schrappen en herwerken. Oefening baart leesbare kunst.
